23. ปญฺญาภาวนานิสํสนิทฺเทโส
อานิสํสปกาสนา
[854] ยํ ปน วุตฺตํ ‘‘ปญฺญาภาวนาย โก อานิสํโส’’ติ, ตตฺถ วทามฯ อยญฺหิ ปญฺญาภาวนา นาม อเนกสตานิสํสาฯ ตสฺสา ทีเฆนาปิ อทฺธุนา น สุกรํ วิตฺถารโต อานิสํสํ ปกาเสตุํฯ สงฺเขปโต ปนสฺสา นานากิเลสวิทฺธํสนํ, อริยผลรสานุภวนํ, นิโรธสมาปตฺติสมาปชฺชนสมตฺถตา, อาหุเนยฺยภาวาทิสิทฺธีติ อยมานิสํโส เวทิตพฺโพฯ
นานากิเลสวิทฺธํสนกถา
[855] ตตฺถ ยํ นามรูปปริจฺเฉทโต ปฏฺฐาย สกฺกายทิฏฺฐาทีนํ วเสน นานากิเลสวิทฺธํสนํ วุตฺตํ, อยํ โลกิกาย ปญฺญาภาวนาย อานิสํโสฯ ยํ อริยมคฺคกฺขเณ สํโยชนาทีนํ วเสน นานากิเลสวิทฺธํสนํ วุตฺตํ, อยํ โลกุตฺตราย ปญฺญาภาวนาย อานิสํโสติ เวทิตพฺโพฯ
ภีมเวคานุปติตา, อสนีว สิลุจฺจเย;
วายุเวคสมุฏฺฐิโต, อรญฺญมิว ปาวโกฯ
อนฺธการํ วิย รวิ, สเตชุชฺชลมณฺฑโล;
ทีฆรตฺตานุปติตํ, สพฺพานตฺถวิธายกํฯ
กิเลสชาลํ ปญฺญา หิ, วิทฺธํสยติ ภาวิตา;
สนฺทิฏฺฐิกมโต ชญฺญา, อานิสํสมิมํ อิธฯ
ผลสมาปตฺติกถา
[856] อริยผลรสานุภวนนฺติ น เกวลญฺจ กิเลสวิทฺธํสนญฺเญว, อริยผลรสานุภวนมฺปิ ปญฺญาภาวนาย อานิสํโสฯ อริยผลนฺติ หิ โสตาปตฺติผลาทิ สามญฺญผลํ วุจฺจติฯ ตสฺส ทฺวีหากาเรหิ รสานุภวนํ โหติฯ มคฺควีถิยญฺจ ผลสมาปตฺติวเสน จ ปวตฺติยํฯ ตตฺราสฺส มคฺควีถิยํ ปวตฺติ ทสฺสิตาเยวฯ